Beschreibung

ÖNSÖZ

KARL MARX

Bu inceleme, eðer ilk amacı bu doktora tezi olmasaydı, bir yandan daha sıkı sıkıya bilimsel, bir yandan da, birçok kanıtlamalarında daha bilgiçlikten uzak bir biçim taþıyabilirdi. Ancak, dıþ nedenlerden ötürü kitabı bu biçimde baskıya vermek zorunda kaldım. Ayrıca þu da var ki bu kitapta, þimdiye deðin Yunan felsefesinde çözülmemiþ kalan bir problemi çözdüðüm kanısındayım.

Uzmanlar bilirler ki bu incelemenin konusuna iliþkin olarak ortada, en ufak ölçüde bile iþe yarayabilecek ön araþtırma yoktur. Günümüze deðin, bu konuda hep Cicero ile Plutarkhos'un geveledikleri gevelenip durmuþtur. Epikuros'u, Kilise Babalarının ve bütün Ortaçaðın —bu gerçekleþmiþ akıldıþılık döneminin— üzerine koyduðu yasaktan kurtaran Gassendi, açıklamalarında yalnız bir tek ilginç öðe ortaya koyar. Kendi Katolik vicdanını pagan [putatapar] bilgisine, Epikuros'u da Kiliseye uydurmaya çalıþır ki bu, boþuna harcanmıþ çabadır. Böylesi, tıpkı Yunan yosmalarının [Lais] parlak ve serpilmiþ vücudu üzerine bir hıristiyan rahibesinin giysisini giydirmeye kalkıþmak olur. Gassendi, bize Epikuros'un felsefesini öðretebilmekten çok kendisi Epikuros'tan felsefe öðrenmektedir.

Bu inceleme epikurosçu, stoacı ve kuþkucu felsefe çevrimini tüm Yunan kurgusal düþüncesi ile iliþkileri içinde ayrıntılı olarak ortaya koyacaðım daha geniþ bir yapıta yalnızca bir hazırlık niteliðinde görülmelidir. Bu incelemenin biçim vb. yönünden taþıdıðı eksiklikler, sözkonusu ikinci yapıtta giderilmiþ olacaktır.

Gerçi Hegel, yukarıda anılan sistemlerin genel görünümlerini bütünü bakımından doðru olarak tanımlamıþtır. Ama onun felsefe tarihinin —ki felsefe tarihi genel olarak ancak bu yapıtla baþlamıþ sayılabilir— o hayranlık uyandırıcı büyük ve cesur planı içinde, hem ayrıntılara girme olanaðı yoktu, hem de, dev düþünürün en üstün biçimde kurgusal düþünce adını verdiði þeyle ilgili görüþü, bu sistemlerin Yunan felsefe tarihi için ve genellikle Yunan düþünüþü için taþıdıðı büyük önemi görüp kabul etmesine engel olmuþtu. Bu sistemler, Yunan felsefesinin doðru tarihi için birer anahtardır. Bunların Yunan yaþamı ile baðlantısını gösteren daha derin bir açıklama, dostum Köppen'in Friedrich der Grosse und seine Widersacher adlı denemesinde bulunabilir.

İncelemeye, Epikuros'un tanrıbilimine karþı Plutarkhos'un yönelttiði polemiðin bir eleþtirisini eklememin nedeni, bu polemiðin hiç de tek kalmıþ bir örnek olmayıp, daha çok, bir türün temsilcisi olmasıdır, çünkü bu polemik, tanrıbilimci kafanın felsefeyle baðıntısını kendi baþına en belirgin biçimde ortaya koymaktadır.

Eleþtiri, birçok konular yanında, Plutarkhos'un, felsefeyi din mahkemesi önüne çıkardıðı zamanki görüþünün genel yanlıþlıðına deðinmemektedir. Bu konuda, her türlü kanıtlama yerine geçmek üzere, David Hume'un þu sözünü anmak yeterli olacaktır:

"... Egemen otoritesinin her yerde tanınması gereken felsefeyi, her fırsatta, çıkardıðı sonuçlar için özür dilemek ve kendisine kırılabilecek her tikel sanat ve bilim karþısında kendini temize çıkarmak zorunda bırakmak, kuþku yok ki felsefeye karþı bir çeþit hakarettir. Bu, bir kralı, uyruklarına karþı vatan hainliði etmekle suçlayıp mahkemeye çıkarmaya benzer."

Felsefe, dünyaya baþ eðdiren o alabildiðine özgür kalbinde bir damla kan devindiði sürece, düþmanlarına Epikuros'un þu haykırıþıyla karþılık vermekten hiçbir zaman usanmayacaktır:

"Dine karþı asıl saygısız kiþi, kalabalıðın taptıðı tanrıları tanımayan deðil, tanrılar hakkında kalabalıðın inandıðını onaylayan kiþidir."

Felsefe bunu açıkça söyler. Prometheus'un þu itirafı:

"Sözün açıðı, ben o tanrılar sürüsünden nefret ediyorum."

onun itirafıdır, insanın özbilincini en yüksek tanrı olarak tanımayan tüm göksel ve yersel tanrılara karþı onun özdeyiþidir. Onun, baþkaca hiçbir özdeyiþi olmayacaktır.

Felsefe, kendisinin görünüþte sarsılmıþ medeni durumuna sevinen o zavallı mart kedilerine ise, yine, Prometheus'un tanrıların uþaðı Hermes'e verdiði karþılıðı vermektedir:

Þunu bil ki þu kötü kaderimi

Senin köleliðine deðiþmem dünyada.

Zeus Babaya sadık uþak olmaktan

Þu kayanın kulu olmak yeðdir bana.

Prometheus, felsefe takviminde en yüce aziz ve þehittir.