Beschreibung

1990'ların baþında S.S.C.B. daðılınca, dünyadaki güç dengelerinde köklü deðiþimler oldu. Bundan en fazla Türk Dünyası etkilendi. Uluslararası plâtformda tek Türk devleti olan Türkiye Cumhuriyeti, bu tarihten sonra kendisi ile ortak özelliklere sahip Türkistan Türk Cumhuriyetleri ile sıcak münasebetler kurma imkânı buldu. Bu iliþkiler siyasî, kültürel ve ekonomik alanlarda olumlu bir seyir izlerken, Türkiye, millî tarih anlayıþı çerçevesinde İslâm öncesi dönemi de içine alan ortak bir tarih anlayıþı geliþtirmektedir. Türkistan'da Sovyet baskısı yüzünden millî tarih anlayıþı reddedilmiþ, ayırımcı etnik tarih anlayıþı benimsenmiþ; tarih alanındaki çalıþmalar sınırlandırılmıþ ve resmî çizginin dıþına çıkılması da önlenmiþti.

Bu uygulama, Türkistan ile Türkiye tarihçileri arasında görüþ ayrılıklarının ortaya çıkmasına yol açmıþtı. Baðımsızlık sonrası süreçte ise, bu farklı anlayıþların giderilmesi ve ortak tarih anlayıþı geliþtirme zorunluluðu ortaya çıkmıþtır. Bu süreçte Türkistan'daki Rus iþgalinden önceki son Türk devleti olan Buhâra Emîrliði ayrı bir öneme sahiptir. Fakat Sovyet faktörü yüzünden, Türkiye'de, Türkistan'da Timur sonrası ortaya çıkan "Hanlıklar Dönemi" ve bu dönemin en önemli aktörü olan Buhâra Emîrliði ile ilgili çalıþmalar yetersiz kalmıþtır.

Bu çalıþmamızın amacı, Türkistan ile Türkiye arasında Sovyet döneminde oluþturulan ayrıþmayı ortadan kaldırmaktır. Aynı zamanda burada Buhara Emîrliði'nin son hükümdarı Âlim Han ve dönemine farklı açıdan bakılmıþtır. Rusların ve onlarla iþbirliði yapan "Ceditçiler"in siyasî propagandalarının yarattıðı yanlıþ deðerlendirmeler de vurgulanmıþtır. Ceditçiler muhalif oldukları için; Ruslar ise, iþgal ettikleri Türkistan topraklarının son hükümdarı olduðu için, Âlim Han'ı karalama yolunu seçmiþlerdir. Dönemle ilgili olarak "Ceditçiler" tarafından yazılanlar tarihçilerce de kullanıldıðı için, Âlim Han hakkında olumsuz ve gerçek dıþı ithamlar yaygınlık kazanmıþtır. Þunu da belirtmek gerekir ki, Âlim Han hem hükümdarlıðı döneminde hem de sürgün hayatında Türkistan halkınca eleþtiriyi hak edecek bariz hatalar yapmıþtır. Ama bunlar, Rusların dillendirdikleri gibi "hainlik" derecesinde hatalar deðildir.

Âlim Han'ın özellikle çok az bilinen Afganistan'daki sürgün hayatı ve faaliyetleri, hayatta olan oðullarından istifade edilerek bu çalıþmamızda ele alınmıþ ve boþluk doldurulmaya çalıþılmıþtır.

Kısacası bu kitap, dönem hakkında kaynak niteliðinde bir çalıþmadır.