Beschreibung

Bu araþtırmanın temel hedefi, Osmanlı döneminde kurulmuþ ve halen varlıðını sürdüren vakıf türlerinden biri olan 'mülhak vakıflar' özelinde eski vakıflar hukukuna iliþkin güncellenmiþ bir bakıþ açısı sunmak ve bu hususta günümüz Türk medeni hukuku literatüründeki boþluðu doldurmaktır. Zira Türk medeni hukukunda yeni vakıflar alanında yazılmıþ birçok monografik eser bulunmasına raðmen, genel olarak eski vakıflara iliþkin hukuk tarihi merkezli çalıþmalar dıþında, özel olarak mülhak vakıflar hakkında yazılmıþ ve pozitif hukuk merkezli monografik bir eser mevcut deðildir. Eski vakıflar öðretide genellikle hukuk tarihine iliþkin eserlerde, salt ait oldukları döneme, yani İslam-Osmanlı hukukuna hasredilerek incelenmektedir. Ancak, bu hususta asırlarca üzerinde çalıþılmıþ ve bu çalıþmalar neticesinde tekâmül seviyesine ulaþmıþ eski vakıflar hukukundan istifade mümkün ve hatta gerekli olmakla birlikte, tek baþına yeterli deðildir20. Nitekim, öðretide Köprülü'nün de isabetle belirttiði üzere, Doðu'da asırlardan beri yapılmıþ araþtırmalara ve Batı'da bir asırdan beri ortaya çıkan birçok yayına raðmen, günümüzde henüz vakıf müessesesinin hukukî cephesi bile lâyıkıyla aydınlatılmıþ olmaktan çok uzaktır.Bu çalıþmada mülhak vakıflar; 743 sayılı Türk Kanunu Medenisi'nin kabulünden sonraki pozitif hukuk düzenlemeleri, yürürlükteki 5737 sayılı Vakıflar Kanunu, bu Kanun'da düzenlenmeyen hususlarda 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu'nun genel nitelikli hükümleri ve imkân ölçüsünde İslam-Osmanlı hukukundaki tezahürleriyle birlikte mukayeseli olarak ele alınmıþtır. Nitekim eski vakıflar hukuku, eski arazi ve evkaf (vakıflar) hukukunun, geçiþ (intikal) hukukunun ve medeni hukukun temel ilkelerinin kesiþim noktalarında bulunan özel bir alanı teþkil etmektedir22. Ancak araþtırma alanımızın pozitif hukuk merkezli olması itibariyle, eski vakıflar hukukuna iliþkin tarihi uygulamalara sadece günümüz hukukuna katkı saðlayacak ölçüde yer verilmekle yetinilmiþ, mülhak vakıfların temelini teþkil eden ve İslam hukukunda tartıþmalı bir alan oluþturan zürri vakıflara iliþkin teorik tartıþmalara deðinilmekle birlikte ayrıntılı olarak yer verilmemiþtir. Ayrıca, eski Türk kavimlerinde ve Avrupa milletlerinde var olan vakıf ve benzeri müesseselerin izahı da araþtırma konumuzun dıþında bırakılmıþtır.