Beschreibung

Yüzyıllardır doðuda birbirleriyle siyasi ve askeri olarak mücadele eden Osmanlı ve İran devletleri, XIX. yüzyılın ilk yarısına kadar iliþkilerini çatıþma ekseninde yürüttü. Sınır aþiretleri ile ilgili yaþanan uzlaþmazlık nedeniyle 1820 yılında baþlayan savaþ, Osmanlı ve İran arasında geçmiþten bu yana yaþanan mücadelelerin askeri anlamdaki nihai safhasıydı. İran'da 1796 yılında hâkimiyet kuran Türk hanedanı Kaçarlar, 1820-1823 yılları arasında üç yıl, þark ve Baðdat cephesinde Osmanlılar ile savaþtı. 1820-1823 Osmanlı-İran Savaþı, 1826 yılında Yeniçeri Ocaðı'nın kaldırılmasından önce gerçekleþen son savaþtı. Askerî tarih çalıþmaları ekseninde bakıldıðında bu savaþ, Sultan II. Mahmud'un modern bir düzenli ordu kurma teþebbüsü sayılan Asâkir-i Mansure-i Muhammediye ordusunun teþkili öncesinde Osmanlı ordusunun harp kabiliyetini ve yapısını gözler önüne sermekteydi. Savaþ ekseninde Osmanlı ordusunun harekât, lojistik-ikmal ve seferberlik faaliyetleri, ilk defa bu çalıþma kapsamında deðerlendirildi. 1820-1823 Osmanlı ve İran Savaþı ayrıca, iki ülke arasında yapılan savaþların da sonuncusuydu. XIX. yüzyılın büyük güçleri İngiltere ve Rusya arasındaki rekabetten dolayı yara alan Osmanlı-İran iliþkileri, bu savaþ sonucunda imzalanan I. Erzurum Antlaþması neticesinde büyük oranda silahlı çatıþmanın yaþanmadıðı bir sürece girdi. Antlaþmada yer alan birçok hüküm, doðuda yaþanıp bugüne kadar uzanan sorunlara çözüm getirdi. Bu çözümler, baþta iki ülke sınırlarının tanzim edilmesi, ticaretin geliþtirilmesi ve devletlerarası iliþkilerde mezhep temalı siyasetin bir kenara bırakılması olarak temayüz etti. Türk diplomasi tarihinde önemli bir merhale sayılan I. Erzurum Antlaþması ve bu antlaþmasının onay sürecinde yaþanan diplomatik krizler de bu çalıþmada ayrıntılarıyla ele alındı.