Beschreibung

Metafizik, 'varlık olmak bakımından varlık', baþka bir ifadeyle 'salt varlıðı' konu edinerek insanın bilgi ve araþtırma eylemlerinin doðruluk ölçütü sayılan bilimdir. Her bilim meþruiyetini metafizik ile irtibatından kazanır. Baþından beri süregelen ciddi itirazların gölgesinde kırılmalardan geçse bile varlık bilimi olma hüviyetini hiçbir zaman yitirmedi metafizik. Müslüman düþünürler Greklerden tevarüs ettikleri metafiziði yeni sorunlarla zenginleþtirmiþ olsalar bile temel istikametini deðiþtirmediler. İslam filozofları için metafiziðin temel sorunu varlık, maksadı ise Tanrı'nın varlıðının ispatlanmasıydı. İbnü'l-Arabî'yle baþlayan fakat nihai formunu Konevî'de bulan yeni metafizik anlayıþı ise varlık ile Tanrı arasında kurduðu irtibatla metafiziði yeniden yorumladı. Tarihsel olarak Þson-kurucu metafizikçiler' diyebileceðimiz bu düþünürler, Allah'ın varlıðını, müsellem bir kaziye sayarak metafiziðin mevzusu saydı. Bu yaklaþımın anlamı açıktı: Allah akıl sahibi hiçbir insanın inkâr edemeyeceði nihai gerçeklik ve hakikattir. Var olmayı kabul eden her insan Þbir ilke þeklinde? Allah'ın varlıðını kabul etmiþtir. İnsanın görevi genellikle pasif olabilecek bu Þilke?den hareketle insanı ve âlemi yeni gözle yorumlayabileceði Allah hakkında bir marifet, o saðlam marifete dayalı ve bazen ona kaynaklık teþkil edecek bir ahlak kazanabilmekti. Bunun yolu ise Allah hakkındaki gerçek bilgiyi getiren Peygamber'i 'burhan', yani kesin delil kabul etmektir. Fatiha Suresi Tefsiri'nde Konevî, insan-Allah-âlem irtibatını bir bilgi ve ahlak meselesi olarak ele alarak metafiziði bu istikamette yorumlar.
Ekrem Demirli