Beschreibung

Hüsâmeddin Ali el-Bitlisî (v. 909/1504), Akkoyunlular döneminde yaþamıþ, Nurbahþiyye tarikatı mürþitlerindendir. Muhyiddîn İbn Arabî mektebinin bilinmeyen fakat önemli bir takipçisi sayabileceðimiz Bitlisî'nin en önemli eseri, ilmî ve irfânî birikiminin zirve ürünü olan Câmi'u't-tenzîl ve't-te'vîl adlı tefsiridir. Bu eserde beyânî bilgi sistemi argümanlarından istifade edilmiþ; istidlal ve nazar yoluyla ortaya konan aklî tevil çeþitlemeleri kullanılmıþ ve son olarak da riyazet ve mücahede ile elde edilen keþfî bilgiler, nazarî düþünce ile harmanlanarak Kur'ân yorumuna yansıtılmıþtır. Ayrıca bu tefsir, felsefî tasavvuf dediðimiz nazarî-sûfî tefsir ekolünün, Kur'ân'a nasıl bir perspektiften baktıðını ve sistemlerini Kur'ân'a nasıl arz ettiðini göstermesi açısından da önemlidir. Eserde, Kur'ân âyetleri net bir tasnifle ikiye ayrılmakta, âyetlerin zahirî ve bâtınî yönü müstakil olarak incelenmektedir. Câmi'u't-tenzîl ve't-te'vîl ile kelâm, felsefe ve tasavvuf alanlarının metafizik tartıþmalarını iyi bilen ve bunu, eseri boyunca kalemine yansıtan bir müellifle tanıþmaktayız. Elinizdeki bu çalıþma ile bazı tartıþmalar ıþıðında Bitlisî'nin düþünce dünyasına ıþık tutmak ve âyetleri, nasıl bir perspektifle tevil ettiðini temel varlık anlayıþı üzerinden ortaya koymak amaçlanmıþtır.