Beschreibung

Mesnevi yazılıþ aþamasında iken onu hafife alan ve ona masal kitabı diyenler olmuþtu. Mevlâna: 'Kim bu kitaba masal derse ona bu kitap masaldır, ama bu kitabı kendi (manevi ve ruhî) hali olarak gören de erdir.' (4b. 33) der ve Kur'an'a da 'öncekilerin masalları' diyenlerin bulunduðuna dikkat çeker.' (En'am, 6/25, Enfal, 8/31, Nahl, 16/24) Hakim Senai'nin: '?aþı bakan Kur'an'da sözlerden baþka bir þey görmez, körler, güneþin ıþıðını görmezler, sadece sıcaklıðını görür. (3b. 4230) ve þikâyet ederler.

Mevlâna: 'Havlayan köpekler' dediði, ve Mesnevi ile alay edenleri Kur'ana masal kitabı diyen müþriklere benzetir. (4b. 4284) Mevlâna her zümreden ve her sınıftan insanların hikâyelerini, deyimlerini, özdeyiþlerini ve pek çok mazmunları Mesnevi'ye almıþ, bunları kendine göre anlamlandırmıþ ve yorumlamıþtır. Avam denilen sıradan kiþileri, onların hal ve hareketlerini, hayat tarzlarını ve anlayıþlarını yakından tanımıþ, bunları sırası geldikçe Mesnevi'ye yansıtmıþtır, Mesnevi'de halk kültürünün izleri açıkça görüldüðünden yaþadıðı dönemde bile bu durumu kusur olarak görenler olmuþtur...

Mesnevi'de öyle yerler vardır ki onları okuyanlar Mevlâna'nın cebir görüþüne sahip olduðu, insan iradesini ve kudretini kabul etmediðini sanırlar. Ama bunun aksini gösteren pek çok beytler, menkıbeler ve örnekler de var. Mevlâna sünnetullah ve âdetullah denilen tabiatta ve toplum hayatında var olan kanunları, sebep-sonuç iliþkisini biliyor, görüyor, benimsiyor ve bunun lüzum ve ehemmiyetini savunuyor. Fakat o, her mümin gibi ilahi irade ve kudreti sebeplerin üstünde görüyor, sebeplerden ziyade sebeplerin yaratıcısını ve yöneticisini öne çıkarıyor. Sebepler, vasıtalar ve vesileler âlemine dalıp bunların yaratıcısını akıllarına getirmeyen gâfilleri 'uyur-gezerler' gibi görüyor ve onları uyandırmaya çalıþıyor.