Beschreibung

Avrupa kültür ve uygarlıðına temel oluþturmuþ ve dünyanın kurumsallaþmıþ en uzun ömürlü imparatorluðu sayılan Roma'nın, cumhuriyet döneminde en yetkili devlet adamı sayılan çift konsülleri, görev sürelerinin bitiminde, uygulamalarından dolayı görevden çekildikten sonra, görevsel sorumluluk nedeniyle, bir bakıma hesap vermek zorundaydılar.
Türk kültür ve uygarlıðına temel oluþturmuþ ve Türklük tarihinde kurumsallaþmaya olanak hazırlayan Göktürk Kaðanları, hatta daha öncekiler de bir yerde Kurultay'a hesap vermek zorundaydılar.

O günlerden bu yana, gerçek devlet adamları, resmen olmasa bile uygulamalarının hesabını meclislere deðil de kendi halklarının yararına, dönemiyle ilgili yazılı eser bırakarak, bu geleneði dolaylı biçimde sürdüregelmiþlerdir.
Sezar'ın "Galya Savaþları"; Bilge ve Kültigin Kaðanların, çaðlara kafa tutan taþlara kazıttırarak, gelecek kuþaklara bıraktıkları "Orhun Abideleri"nden; Hitler'in "Kavgam"ına ve büyük Önder Atatürk'ün "Nutuk" adlı büyük eserine kadar uzanan tarihi süreçlemeden de anlaþılacaðı gibi, bu tutum bir bakıma ulusa hesap verme, yol gösterme, ıþık tutma ve ulusunun devamlılıðına katkıyla, inanç vermedir.

Bu eserlerde nerelerden nerelere gelindiði, nelerin yapıldıðı veya bir baþka deyiþle nelerin yapılamadıðı ve nelerin yapılması gerektiði anlatılmaktadır. Önderler bu eserleriyle, karizmalarının onlara verdiði yetenekleri sergilemekten, onlarla övünmekten çok, eserlerinin devamlılıðını saðlamanın, onları ölümsüzleþtirmenin yol ve yöntemlerini açıklayarak böylece gelecek kuþaklara birer belge bırakmayı amaçlamıþlardır.

Elbetteki bir lider sadece bu tür eserle deðerlendirilip yaþatılamaz. Bu baþ eserlerinin yanında, bu eserlerin oluþumunu saðlayan, baþ eserlerin birikimlerine temel oluþturmuþ, ayrıca lider veya önderlerin bir baþka yüzünü, yaþamını ve davranıþlarını yansıtan, özel defter, not, hatırat, broþür ve benzeri eserleri vardır.
Çoðunlukla bu eserler kiþinin yaþadıðı dönemde deðerlendirilmemiþ, ancak çok uzun bir süre sonra raslantı veya bilinçli olarak ele alınıp iþlenmiþtir. Yani lider veya o kiþinin çaðına ve çaðlar sonrasına ıþık tutacak bu eserler çoðunlukla daha sonraları tanıtılıp aktarılmıþtır.

Çünkü tarihi bir olayın gerçekleþmesinde ve tarihte en büyük neden ve malzeme, elbetteki insandır. İþte bu tarihi olayları yaþayan, oluþturan insanlar arasında çeþitli zamanlarda sivrilmiþ, lider veya önder olmuþ insanlar ise, tarihin ana malzemesi ve sosyal yaþamın örnek kiþisi; üzerinde konuþulan, tartıþılan, yorumlar yapılan bir esas öðe; tarihin, edebiyatın, sosyolojinin ve bütün sosyal bilimlerin konuları içinde bir parça olmuþlardır.
Köklü tarihi olan ve çaðlara egemen olmuþ bir toplumun ise, böylesine ünlü lider, devlet adamı, önder, padiþah, hakan ve çeþitli alanlarda sivrilmiþ kiþilerinin çok olacaðı gerçeðinden yol çıkıldıðında, Türk Tarihi böylesine anıt kiþiliklerin gerçek bir bahçesi görünümündedir.

Her ulusun tarihinde olmasa bile, yer yüzünde uzun süre egemen olmuþ ulusların tarihinde böylesine insanlar vardır. Ayrıca Batı tarih ve edebiyatında, onlar için anıt kiþi durumunda olan büyük adamların zengin hatıraları ve not defterleri, günlükleri vb. eserlerinin çok sayıda olduðu da bir gerçektir. Bizde ise, konunun bu yönüyle durum bu noktada deðildir. Anıt kiþilerimiz çok olmasına raðmen, ne yazık ki yazılı eser, belge ve doküman niteliði taþıyacak olan hatıra, not defterleri, günlükler ve benzerlerine çok az sayıda rastlanmaktadır.

Bunun nedenini uzun boylu aramaya gerek yoktur. Çünkü Türk ulusu, çaðların gerisinden bugüne gelinceye kadar, yurt edinme, geçim saðlama ve buna dayalı olarak dünyaya egemen olma amaç ve ideali; insanlıða hizmet temel düþüncesi doðrultusunda uðraþırken, liderler ve önderler, bu yerleþik olmayan daðdaðalı bir yaþayıþta, doðal olarak yazılı eser vermeye zaman ayıramamıþlardır. Daha kısası, hatıra ve benzeri eserleri yazma zamanı bulamamıþlardır. Ancak son iki yüzyıllık tarihimizde ve edebiyatımızda üst düzey devlet adamları arasında ancak bunun birkaç örneðini görmek olanaðı vardır. Büyük Reþit Paþa, Talât Paþa, Cemal Paþa, Sait Paþa, Kâmil Paþa, Ahmet İzzet Paþa gibi Osmanlı devlet üst yöneticilerinin "hâtırât"ları, Mahmut Muhtar Paþa'nın "Saray ve Ötesi", Ali Fuat Türkgeldi'nin "Görüp İþittiklerim" ve "Ricâl-i Mühimme-i Siyâsiye"si, Mustafa Kemal Atatürk'ün "Nutuk"u, İsmet İnönü'nün "Hatıralarım"ı, Celâl Bayar'ın "Ben de Yazdım"ını bu türden eserlere örnek verebiliriz.